Коллекторлық қызмет: анықтамасы және құқықтық мәртебесі
Коллекторлық агенттік – бұл банктік және микроқаржылық келісімдер бойынша сотқа дейінгі мерзімде қарызды өндіріп алу үшін арнайы құрылған заңды тұлға. Заңға сәйкес, ұйым атауында міндетті түрде «коллекторлық агенттік» сөз тіркесі болуы тиіс. Коллекторлар тек банк немесе МҚҰ-мен шарт жасалған кезде және мемлекеттік реестрге енгізілгеннен кейін жұмыс істейді. Олар сотқа дейінгі кезеңде мәлімет жинап, «жұмсақ» түрде қарызды қайтаруды сұрайды, бірақ атқарушы орган өкілеттігі жоқ.
Үздік ұсыныстар (Топ-3)
Коллекторлардың құқықтары мен міндеттері
«Коллекторлық қызмет туралы» Заң агенттіктердің іс-әрекетін нақты реттейді. Негізгі талаптар:
-
Әрбір байланыста өзін таныстыру.
‒ Агенттік атауы, заңды мекенжайы, қызметкердің аты-жөні мен лауазымы, несие берушінің атауын хабарлау.
‒ Мысалы: «Мен ТОО «Коллекторлық агенттік «ДолгНет» қызметкерімін (№…), банк «Х» тапсырмасымен хабарласамын». -
Байланыс уақыты мен жиілігі.
‒ Тек жұмыс күндері 8:00–21:00 аралығында қоңырау шалу.
‒ Апта сайын ең көп 3 қоңырау және 3 кездесу, тәулігіне – 1 реттен артық емес.
‒ Қоңыраулар тек агенттіктің ресми нөмірлерінен жүреді. -
Жеке кездесудің ережелері.
‒ Жеке кездесуде пәтер немесе үйге рұқсатынсыз кіруге тыйым салынған.
‒ Кездесу агенттік офисінде немесе қоғамдық орында ғана. -
Құжаттар беру және мәлімет ұсыну.
‒ Должник сұраса, агенттік борыш көлемін растайтын жазбаша мәлімет пен сенімхат көшірмесін 10 жұмыс күні ішінде тегін ұсынады.
‒ Агенттік барлық құжат пен ақпаратты (банктік, коммерциялық құпияны, жеке деректерді) сақтауға міндетті. -
Төбе-төбе жазбаны тіркеу.
‒ Барлық телефон шалулар мен кездесулер аудио-немесе бейнежазбаға жазылуы керек.
‒ Жазбаны агенттік 6 ай сақтайды, должник те жазуға құқылы. -
Құпиялылық.
‒ Алуға рұқсат етілмеген үшінші тұлғаларға ешқандай мәлімет беруге болмайды. -
Тыйым салынған әрекеттер.
‒ Қарызды мүлік немесе заттармен өтеуді талап ету;
‒ Тікелей қолма-қол алу;
‒ Қосымша заңсыз айыппұлдар, өсімпұлдар енгізу;
‒ Борыш сомасы мен негізін жасыру;
‒ Жалған атпен немесе лауазыммен таныстыру;
‒ Құрметті түсіретін пікір кеңістігінде ақпарат тарату;
‒ Шетелге шығуға шектеу қою, құжаттар мен мүлікті тәркілеу;
‒ Анонимдік нөмірден қоңырау шалу;
‒ Үшінші тұлғалардан рұқсатсыз жеке ақпарат сұрау. -
Несие берушіні хабардар ету.
‒ Агенттік қарыз жайлы маңызды өзгерістер туралы 2 жұмыс күні ішінде несие берушіге хабарлауы тиіс. -
Қосымша міндеттер.
‒ Ресми сайтты ұстау;
‒ Электронды есеп-жазба жүргізу;
‒ Банк пен реттеуші органдарға мерзімді есеп беру;
‒ Қызметкер заңбұзса, дереу отстранить ету және реттеушіге хабарлау.
Коллекторларға қатысты жаңартылған талаптар (2024 ж. қазаннан бастап)
-
Рефинанс мүмкіндігі туралы хабарлау.
‒ Қарызды сатып алғаннан кейін 20–30 күн ішінде борышкерге несие шарттарын өзгерту (пени, пайыздарды азайту, график қайта қарау) туралы хабарландыру жасау міндетті. -
Борышкер өтінішін қарау.
‒ Борышкер жазбаша өтініш жіберсе, агенттік 10–15 күн ішінде жауап беруі қажет. -
Льготалық ұсыныстар.
‒ Агенттік өз бастамасымен борыш мөлшерін азайту немесе пени алып тастау ұсынысын жасай алады; борышкер ұсынысты 14 күнде қабылдайды.
Борышкердің құқықтары
-
Ақпарат алу.
‒ Агенттіктен борыштың өлшемі мен негізі туралы ақпарат сұрауға құқылы. -
Қарызды ресми түрде талап ету.
‒ Кредитордан немесе агенттіктен қарыздың толық параметрлері туралы мәліметті жазбаша түрде алуға болады. -
Өтініштерді оспару.
‒ Борыш сомасы мен шарттары туралы келіспеушілік туындаса, коллектор талаптарын толық немесе ішінара сотта соттастыруға құқылы. -
Жалпы хабарламаларды тарату.
‒ Құқық қорғау органдарына (Агенттік, омбудсмен, полиция) заң бұзушылық жайлы шағым беруге құқығы бар. -
Жазбаларды жасау.
‒ Аудио-бейнені заңды түрде жазып, дәлел ретінде қолдануға еркін. -
Шарттарды қайта қарау.
‒ Реструктуризация туралы өтініш жібере алады; агенттік немесе банк оны міндетті түрде қарауы керек.
Борышкердің міндеттері
-
Мәліметтерді жаңарту.
‒ Мекенжай, телефон, паспорт деректері өзгерсе, 15 жұмыс күні ішінде агенттікке хабарлау. -
Қаржылық ақпарат беру.
‒ Агенттік сұрағанда табыс, шығын, активтері жөнінде шынайы ақпарат ұсыну. -
Заңды өзара әрекет.
‒ Байланыстарды тек заңда рұқсат етілген тәсілдермен жүргізу. -
Ұсыныстарды қарау.
‒ Реструктуризация ұсынылған кезде 15 жұмыс күні ішінде келісім немесе бас тарту жайлы хабарлау.
Алгоритм: коллектормен байланыс
-
Реестрді тексеру.
‒ Агенттік ресми реестрде бар-жоғын қарап алыңыз (finreg.kz). -
Құжат сұрау.
‒ Қарыз сомасын растайтын құжат пен сенімхат көшірмесін талап етіңіз. -
Байланысты жазу.
‒ Қоңырау мен кездесуді аудио/бейнеге жазып, күні мен уақытын тіркеп отырыңыз. -
Жағымсыз әрекетке жауап.
‒ Қорқыту, дөрекілік немесе заңсыз талап болса, дереу шағым түсіріңіз (finreg.kz, полиция). -
Реструктуризацияны сұрау.
‒ Несиені қайта есептеуді ұсыныңыз, өтінішті жазбаша беріңіз. -
Құқық қорғау.
‒ Жалған талаптар мен заңсыз әрекеттерді Агенттікке, Омбудсменге, сотқа хабарлау.
Қорытынды
Коллекторлар міндетті түрде заң шеңберінде әрекет етуі керек: белгіленген уақытта қоңырау шалып, өзін таныстырып, құжат ұсыну, көп рет қоңырау шалмау, қорқытуға тыйым салынған. Борышкер болса, өз құқықтары мен міндеттерін біліп, заң бұзу жағдайында шағым түсіре алады. Ұйымдасқан, байыпты қарым-қатынас – тиімдірек шешім және келісімнің кепілі.
Негізгі заңдар:
-
Заң РК «О коллекторской деятельности», № 247-VI ЗРК (06.01.2017)
-
Гражданский кодекс РК (ұтқыр талаптарды реттеу)
-
Нормативные акты Агентства по регулированию и развитию финансового рынка РК.