Қазақстандағы 2025 жылғы орташа жалақы
2025 жылы Қазақстанда халықтың атаулы табыстары айтарлықтай өсті. Ұлттық статистика бюросының (ҰСБ) жаңартылған деректеріне сәйкес, ел бойынша орташа айлық жалақы 410 965 теңгені құрады. Бұл өткен жылмен салыстырғанда шамамен 10–11%-ға жоғары көрсеткіш, яғни қызметкерлердің номиналды табыстарының тұрақты өсіп жатқанын көрсетеді. Сонымен бірге, аймақтар бойынша жалақы деңгейінде үлкен айырмашылық байқалады – мұнай өндіретін өңірлер, ірі қалалар және аграрлық облыстар арасында табыстар деңгейі біршама алшақ.
Үздік ұсыныстар (Топ-3)
Жалпы орташа жалақы
Атаулы орташа айлық жалақы – белгілі бір сала немесе бүкіл экономика бойынша барлық еңбекақы қорын жұмыскерлер санына бөлгендегі орташа мөлшер. ҰСБ деректеріне сүйенсек, 2025 жылы Қазақстан бойынша бұл көрсеткіш айына 410 965 теңгені құрады. Салыстыру үшін айтсақ, өткен жылы орташа жалақы шамамен 11%-ға төмен болған (инфляцияны есепке алғандағы нақты өсім небәрі 1%-дың маңайында). Бұл динамика бағаның өсуінен атаулы жалақының артық өсіп отырғанын білдіреді, дегенмен халықтың сатып алу қабілеті шамалы ғана артты.
Айта кету керек, табыстардың медианалық мөлшері – халық табысының неғұрлым шынайы көрсеткіші – шамамен 317 мың теңгені құрады. Медиана барлық жұмыскерлерді табыс деңгейіне қарай екі тең бөлікке бөледі: жартысының жалақысы осы сомадан төмен, ал екінші жартысынікі – жоғары. Бұл көрсеткіш бір жылда 11,1%-ға ұлғайған, яғни табыстар бөлінісінің орта деңгейі өсіп отырғанын аңғартады. Дегенмен медианалық жалақының мәні арифметикалық орташа жалақыдан әлдеқайда төмен – бұл жоғары лауазымды азшылықтың өте жоғары жалақылары орташа көрсеткішті «көркейтіп» жібергенін көрсетеді.
Аймақтар бойынша орташа жалақы
Қазақстан өңірлеріндегі орташа еңбекақы мөлшері арасында елеулі айырмашылықтар бар. Ең жоғарғы жалақы дәстүрлі түрде табиғи ресурс өндіретін өңірлер мен қаржы орталықтарында тіркеледі. Мәселен, ҰСБ деректеріне сәйкес, 2025 жылы ең жоғары орташа жалақы Атырау облысында – 554 480 теңге болды. Бұл мұнай-газ өндіретін өңір экономиканың осы саласының дамуына және шетелдік компаниялардың жоғары еңбекақы ұсынуына байланысты көш бастап тұр. Сәл ғана аз мөлшерде орташа жалақы Алматы қаласында – 553 299 теңге болды. Ел астанасы да жоғары көрсеткішке ие – Астана қаласында орташа айлық табыс 501 873 теңгені құрады. Бұл қалалардағы жалақы деңгейінің жоғарылығы қаржы секторының, ірі кәсіпорындардың және қызмет көрсету саласының шоғырлануына тікелей байланысты. Маңғыстау облысы да көшбасшылар үштігінде – мұнда орташа жалақы 534 219 теңгеге жетті, бұны аймақтың мұнай өнеркәсібі саласындағы ерекшелігімен түсіндіруге болады.
Ал ең төменгі орташа жалақы аграрлық және халқы тығыз орналасқан өңірлерде тіркелген. Мысалы, Солтүстік Қазақстан облысында орташа жалақы небәрі 292 611 теңгені құрады – бұл Атырау облысындағы деңгейден 1,8 еседен де төмен. Ұқсас жағдай Жетісу облысында (шамамен 300 579 теңге) және Түркістан облысында (302 056 теңге) байқалады. Бұл өңірлерде халықтың көпшілігі ауыл шаруашылығы мен шағын бизнесте еңбек етеді, ірі өнеркәсіптік кәсіпорындар аз, сондықтан жалақы деңгейі ең төменгі қатарда қалып отыр. Мысалы, халқы ең көп үшінші мегаполис Шымкентте орташа айлық жалақы небәрі 318 833 теңгені құрады, бұл республика бойынша орташа деңгейден едәуір төмен.
Төменде Қазақстанның әрбір өңіріндегі орташа айлық атаулы жалақы 2025 жылғы жағдай бойынша келтірілген:
| Қазақстан өңірі | Орташа жалақы, теңге (2025 ж.) |
|---|---|
| Абай облысы | 353 421 |
| Ақмола облысы | 357 860 |
| Ақтөбе облысы | 354 658 |
| Алматы облысы | 360 000 |
| Атырау облысы | 554 480 |
| Шығыс Қазақстан облысы | 380 000 |
| Жамбыл облысы | 310 000 |
| Жетісу облысы | 300 579 |
| Батыс Қазақстан облысы | 349 700 |
| Қарағанды облысы | 400 000 |
| Қостанай облысы | 350 000 |
| Қызылорда облысы | 360 000 |
| Маңғыстау облысы | 534 219 |
| Павлодар облысы | 370 000 |
| Солтүстік Қазақстан облысы | 292 611 |
| Түркістан облысы | 302 056 |
| Ұлытау облысы | 525 000 |
| Астана қаласы | 501 873 |
| Алматы қаласы | 553 299 |
| Шымкент қаласы | 318 833 |
(Дереккөз: ҚР Ұлттық статистика бюросы)
Кестеден аймақтар арасындағы елеулі алшақтықты байқауға болады. Орташа жалақы көлемі ең төменгі ~292 мың теңгеден (салыстырмалы түрде экономикалық әлеуеті төмен ауыл шаруашылығы өңірлерінде) ең жоғарғы ~554 мың теңгеге дейін (мұнайлы облыстар мен ірі қалаларда) құбылады. Осылайша, ең жоғары және ең төменгі көрсеткіштер айырмашылығы 1,8 еседен асады, бұл ел ішіндегі өңірлер дамуының біркелкі еместігін көрсетеді.
Алматы қаласындағы орташа жалақы
Алматы – Қазақстанның ең ірі мегаполисі әрі қаржы орталығы – орташа жалақы деңгейі бойынша алдыңғы қатарда. Мұнда орташа айлық жалақы шамамен 553 мың теңгені құрап отыр, бұл мұнайлы Атырау облысымен деңгейлес көрсеткіш. Алматыдағы табыстардың жоғарылығы қалада банктердің, халықаралық компаниялардың, IT және басқа да жоғары ақы төленетін секторлардың шоғырлануымен түсіндіріледі. Алайда қала ішіндегі табыс теңсіздігі де байқалады: медианалық жалақы (~377 мың тг) орташа жалақыдан едәуір төмен, бұл аз ғана топтың өте жоғары жалақы алатынын білдіреді.
Астана қаласындағы орташа жалақы
Елорда Астана қаласында 2025 жылы орташа айлық жалақы шамамен 501 873 теңгені құрады. Бұл – ел бойынша ең жоғары көрсеткіштердің бірі (республикалық орташа деңгейден ~22%-ға жоғары). Көптеген министрліктер мен ұлттық компаниялар орналасқан бас қала білікті мамандарды тарту орталығы болып табылады, осының нәтижесінде еңбекақы деңгейі де жоғары. Дегенмен орташа жалақы мөлшері бойынша Астана Алматыдан сәл төмендеу – жалпы рейтингте 4–5-орындарда тұр. Қала экономикасында мемлекеттік басқару, құрылыс, қызмет көрсету және қаржы салалары басым, бұл тұрғындардың табыс деңгейін айтарлықтай көтеріп отыр.
Шымкент қаласындағы орташа жалақы
Шымкент қаласы – еліміздегі үшінші мегаполис – жалақы мөлшері бойынша төмен көрсеткішке ие өңірлердің қатарында. Мұнда орташа айлық жалақы бар болғаны 318 833 теңгені құрады, бұл Қазақстан бойынша орташа деңгейден 25%-ға төмен. Республикалық маңызы бар қала мәртебесіне қарамастан, Шымкент экономикасы әлі де болса төмен өнімділік пен арзан еңбек күшін талап ететін салаларға бағытталған (сауда, қызмет көрсету, ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу). Сондай-ақ, халқының көптігі және жұмыс күшінің молдығы да жалақының көтерілуін тежейді. Салыстырсақ, еліміздің оңтүстік өңірлерінде (Түркістан және Жамбыл облыстарында) орташа табыс 300–320 мың теңге шамасында, яғни Шымкент осы макроөңірдің жалпы деңгейіне сай келетін көрсеткіш көрсетіп отыр.
Қысқаша қорытындылар
-
Қазақстан бойынша орташа жалақы қарқынды өсуде: 2025 жылы оның мөлшері айына ~411 мың теңгеге жетті. Номиналды жалақы өсімі 11% шамасында болғанымен, нақты табыс (инфляцияны ескергенде) небәрі ~1%-ға ғана артты.
-
Өңірлер арасындағы алшақтық әлі де едәуір үлкен: мұнай өндіретін облыстар мен ірі қалалардағы орташа табыс аграрлы өңірлерден 1,5–1,8 есе жоғары. Ең жоғары көрсеткіштер Атырау облысында, Алматы және Маңғыстау облыстарында тіркелген (айына ~0,5 млн теңгеден жоғары), ал ең төменгілер – Солтүстік Қазақстан, Жетісу, Түркістан облыстарында (~0,3 млн теңге).
-
Ірі қалалар (Алматы, Астана) қаржы және жоғары технологиялар секторының шоғырлануы нәтижесінде орташа жалақының жоғарылығымен ерекшеленеді. Алайда, тіпті бұл қалаларда табыстардың бөліну теңсіздігі орын алуда: медианалық жалақы арифметикалық орташадан айтарлықтай төмен, бұл жоғары басшылықтағы азғантай топ алатын өте үлкен еңбекақының әсерінен болып отыр.
-
Келтірілген мәліметтердің ресми дереккөзі – ҚР Ұлттық статистика бюросы (әсіресе 2025 жылдың сәуір айында жүргізілген жалақы деңгейіне қатысты зерттеу нәтижелері және тоқсандық статистика). Бұл көрсеткіштер халықтың әл-ауқатын арттыру жөніндегі ұлттық мақсаттардың орындалуын қадағалау үшін пайдаланылады және ең төменгі күнкөріс деңгейі мен басқа да әлеуметтік нормативтерді есептеуге негіз болады.