Неліктен доллар қымбаттамай, арзандап жатыр
Соңғы апта-күндері Қазақстанда доллар бағамының едәуір төмендеуі байқалуда — америкалық валюта теңгеге қарай arзандап кетті.
Не дейді сандар
-
KASE (Қазақстан қор биржасы) биржалық саудалар бойынша доллардың орташа салмақталған бағамы ~ 518–522 теңге деңгейіне түскен.
-
БАҚ деректері бойынша, соңғы бірнеше аптада доллар-теңге бағамы ондаған теңгеге арзандаған — валютаның құбылмалылығы жағдайында бұл елеулі өзгеріс.
Мұндай құлдырау халықтың назарын аудартады: неліктен теңге нығая бастады — уақытша құбылыс па, әлде тұрақты үрдіс пе?
Үздік ұсыныстар (Топ-3)
Доллар неге арзандады — негізгі себептер
1. Нарықта доллар тапшылығының артуы (доллардың ұсынысы өсті)
Басты себептердің бірі — нарықтағы доллар ұсынысының күрт артуы.
-
Экспорттаушы компаниялар, әсіресе астық, минералдар, шикізат саласындағы кәсіпорындар, валюталық түсімдерін доллардан теңгеге айырбастап, нарыққа доллар шығарады. Бұл — долларға «бодай су» беру: доллар көбейеді, сұраныс өзгермесе — ол арзандайды.
-
Сондай-ақ мемлекеттік ұйымдар, квазимемлекеттік сектор кейде валютаны айырбастап, бюджетке теңге аударады — бұл да нарықтағы доллар көлемін арттырады.
-
Қаржы нарығында, биржада және айырбас орындарындағы үлкен көлемдегі валюталық сауда — көбінесе теңге-доллар жұбында — доллар ұсынысына қысым жасайды.
Нәтижесінде — ұсыныс сұраныстан артып, доллар құны түседі, теңге күшейеді.
2. Халық пен бизнес тарапынан долларға сұраныстың төмендеуі
-
Соңғы уақытта физикалық тұлғалар мен бизнес доллар сатып алуын азайтқан — сұраныс төмендеді.
-
Сұраныстың азаюы — нарықтағы теңгерімді өзгертіп, доллардың құнын түсіреді.
3. Кварталдық (салық, бюджет) факторлар — уақытша «техникалық» әсер
-
Жылдың белгілі кезеңдерінде — салық төлеу, бюджетке аудару, валюталық түсімдерді айырбастау: мұндай уақыттарда валюталық өтпелі кезеңдер пайда болып, доллар ұсынысы артады.
-
Бұл — қысқа мерзімді фактор: нарықтағы ұсыныс пен сұраныс тепе-теңдігі уақытша бұзылып, доллар арзандайды, теңге күшейеді.
4. Нарықтық жүйе + режим — еркін айырбас, курс сұраныс пен ұсынысқа байланысты
-
Ұлттық валюта бағамы — бекітілмеген, еркін плавающий курс: бағам нарықтық қатынаста, курс нарықтағы сұраныс пен ұсыныс негізінде қалыптастырылады.
-
Яғни, доллар бағамын мемлекет «тежемейді» — курс ішкі және сыртқы факторларға тәуелді, сондықтан да құбылмалылық болады.
Бұл — қарапайым адамға не береді (неге маңызды)
-
Теңге нығайған кезде импортталған тауарлар, шетелге дейінгі төлемдер, сырттан сатып алу — салыстырмалы түрде арзандайды.
-
Егер сіз долларды «сақтық үшін» алған болсаңыз — валюталық портфеліңізді қайта қарастыруға мүмкіндік бар: мүмкін, теңгемен активтерге өту пайдалы.
-
Ал егер қарыздар, төлемдер, кредиттер долларда болса — доллар арзандаған кезде жүктеме жеңілдейді.
Бірақ — валюталық нарық өте құбылмалы. Бүгін доллар арзандады, ертең қайта өсуі мүмкін. Сондықтан — қателеспеу үшін, шешімдерді тек ұзақ мерзімді мақсатпен жасау керек.
Болашаққа сценарийлер: на што смотреть
-
Егер экспорттық түсімдер азайса (мысалы, шикізат құны түскенде), валюталық түсім азаяды — доллар қайта қымбаттауы мүмкін.
-
Бірақ егер ірі компаниялар мен бюджет ұйымдары валюталық түсімдерін жүйелі айырбастап, валютаны шығара берсе — теңге нығайтуы мүмкін.
-
Сондай-ақ сыртқы нарықтағы жағдай (мұнай бағасы, сыртқы сұраныс, экспорт-импорт баланс) доллар/теңге курсіне әсер етеді.
Қорытынды
Доллардың Қазақстанда арзандауы — бір ғана себеп емес, бірнеше фактордың бірге әсерінен туындаған нарықтық үрдіс. Доллар ұсынысы артқанымен, сұраныс қысқарды; салық/бюджет кезеңдері валюталық өтімділікті күшейтті; еркін айырбас режимі жағдайында теңге нарықта нығайды.
Бұл — тұрақты тренд деп айту қиын, бірақ қазіргі сәтте теңге нығайғанымен, валюталық стратегия құру кезінде әрқашан тәуекел жаңылыстарын ескеру керек.