Бала туу және оны күтуге арналған мемлекеттік жәрдемақылар
Қазақстанда әр бала туғанда мемлекет біржолғы жәрдемақы береді. Бірінші, екінші және үшінші баланың тууы үшін төленетін жәрдемақы – 38 айлық есептік көрсеткіш (АЕК), төртінші және одан кейінгі балалар үшін – 63 АЕК. 2025 жылы бұл сома тиісінше 149 416 теңге және 247 716 теңге болады. Сонымен бірге баланы 1,5 жасқа дейін күтуге арналған ай сайынғы әлеуметтік жәрдемақы қарастырылған. Жұмыс істемейтін аналарға бұл жәрдемақы республикалық бюджеттен төленеді: бірінші балаға – 5,76 АЕК (22 648,32 теңге), екінші балаға – 6,81 АЕК (26 776,92 теңге), үшінші балаға – 7,85 АЕК (30 866,2 теңге), төртінші және одан көп балаға – 8,90 АЕК (34 994,8 теңге). Бұл төлемдерге бала саны және 2025 жылғы АЕК мөлшері (1 AEK=3 932 теңге) әсер етеді.
Үздік ұсыныстар (Топ-3)
Жеке қорлар мен компаниялардың көмегі
Бала тууына арналған төлемдер негізінен мемлекет тарапынан реттеледі. Қазіргі таңда жеке қайырымдылық қорлары немесе компаниялар тарапынан тұрақты түрде ұсынылатын арнайы бағдарламалар жоқ. Кейбір ірі жұмыс берушілер қызметкерлеріне баласы туғанда қосымша сыйақы немесе демалыс күндері сыйлықтар бере алады, бірақ мұндай көмектер заңмен міндеттелмеген. Сондықтан негізгі қаржылық қолдау – тек мемлекеттік жәрдемақылар шеңберінде жүзеге асады.
Жұмыс істейтін және істемейтін аналарға арналған төлемдердің айырмашылықтары
Жұмыс істейтін аналар: Егер әйел декретке дейін міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысса, онда оған үш түрлі төлем тағайындалуы мүмкін: жүктілікке және босануға байланысты біржолғы әлеуметтік төлем (жұмысынан айырылған кездегі төлем), туған балаға байланысты біржолғы жәрдемақы (жоғарыда аталған 38/63 АЕК), және бала 1,5 жасқа толғанша күтіміне қатысты ай сайынғы әлеуметтік төлем. Бала күтіміне берілетін ай сайынғы әлеуметтік төлемнің мөлшері әйелдің соңғы екі жылдағы орташа айлық табысының 40%-ын құрайды (оннан бір бөлігі міндетті зейнетақы жарнасына аударылады). Бұл төлем ең кемінде мемлекеттік жәрдемақы мөлшерінен кем болмауы тиіс.
Жұмыс істемейтін аналар: Егер ана бұрын жұмыс істемеген немесе сақтандыру жүйесіне қатыспаса, онда оған жүктілікке байланысты төлем болмайды, бірақ бала туғаны үшін біржолғы жәрдемақы (38/63 АЕК) және бала 1,5 жасқа дейінгі күтімі үшін ай сайынғы жәрдемақы беріледі. Ай сайынғы жәрдемақы баланың туған ретіне қарай жоғарыда көрсетілген мөлшерде анықталады. Мұнда табысына қарамастан барлық аналарға бірдей мөлшерде төленеді.
2025 жылғы нақты сандар
2025 жылы біржолғы туу жәрдемақысының мөлшері былайша: 1–3 балаға – 149 416 теңге (38 АЕК), 4 және одан көп балаға – 247 716 теңге (63 АЕК). Ай сайынғы жәрдемақылар мөлшері де 2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап жаңа АЕК негізінде бекітілді. 1 АЕК 3 932 теңге болып белгіленген. Осыған сәйкес, екінші баланың күтімі бойынша төленетін жәрдемақы 26 776,92 теңге (6,81 АЕК), үшінші балаға – 30 866,2 теңге (7,85 АЕК) сияқты нақты сандарға тең. Жұмыс істейтін әйелдер үшін 1,5 жасқа дейінгі ай сайынғы әлеуметтік төлемнің нақты сомасы оның орташа табысына байланысты анықталады (жоғары шегі – шамамен 214 200 теңге айына, 2025 жылға).
eGov пен ХҚКО арқылы рәсімдеу тәртібі
Әлеуметтік төлемге өтінішті электрондық үкімет порталы (e) немесе Халыққа қызмет көрсету орталықтары (ХҚКО) арқылы беруге болады. Сонымен қатар өтінішті Kaspi, Halyk, BCC сияқты ірі банктердің мобильді қосымшалары арқылы беруге мүмкіндік бар. Электрондық үкімет порталында қызмет алушы логині арқылы кіріп, сәйкес қызметке өтініш толтырады. Егер азаматтың eGov жүйесінде жеке басы немесе баланың деректері тіркелмеген жағдайда, құжаттардың түпнұсқасын тапсыру қажет болуы мүмкін.
Қажетті құжаттар тізімі
Әлеуметтік төлем алуға өтініш беру үшін әдетте төмендегі құжаттар талап етіледі:
-
Жеке басын куәландыратын құжат (жеке куәлік немесе төлқұжат).
-
Бала(лардың) тууы туралы куәлік (немесе туу актісінің көшірмесі).
-
Шет елде туған бала үшін шетелдік құжаттың апостильмен расталған аудармасы (керек болған жағдайда).
-
Егер бала асырап алынған болса, қабылдау туралы сот шешімі немесе қорғаншылық куәлігі.
-
Банктегі есепшот нөмірі (төлемді алу үшін).
Өтінішті қарау мерзімі
ХҚКО немесе Мемлекеттік корпорация арқылы өтініш бергенде әлеуметтік төлемді тағайындау кезеңі – 8 жұмыс күні, ал электрондық үкімет порталы немесе банктердің мобильді қосымшалары арқылы – 4 жұмыс күнінен аспайды. Егер өтініш толық әрі дұрыс толтырылса, төлем мерзімінде тағайындалады.
Жиі кездесетін қателер мен бас тарту себептері
Өтініш берушілер арасында келесі жиі қателіктер кездеседі: өтініш мерзімінің бұзылуы (бала туғаннан кейінгі 18 ай ішінде өтініш беру шарт), қажетті құжаттардың толық болмауы, жеке деректердің (туған күнін, құжатын) сәйкессіздігі. Сондай-ақ жұмыс істейтін әйелдер үшін төлем алудың басты шарты – жұмыс берушінің міндетті әлеуметтік сақтандыру жарналарын уақтылы аударуы. Егер еңбек шарты күмәнді деп танылса немесе сақтандыру жарналары төленбесе, қор төлемді тағайындаудан бас тарта алады. Мұндай мәселелер туындаған кезде өтініштің қаралу мерзімі ұзаруы немесе толық бас тарту мүмкін. Өзін-өзі жұмыспен қамтыған (ІП) әйелдерге де осы талаптар қойылады.
Пайдаланылған дереккөздер: Мемлекеттік және сараптамалық сайттардағы ресми ақпараттар baq.kz gfss.kz gov.kz nur.kz
Оқыңыз сондай-ақ – Көпбалалы отбасылар мен мүмкіндігі шектеулі баласы бар отбасыларға арналған мемлекеттік жәрдемақылар