Қазақстандағы аналық капитал: 2025 жылғы төлемдер, шарттар және алу тәртібі

Қазақстанда ресми «аналық капитал» бағдарламасы жоқ, алайда мемлекет баланың тууына және күтіміне қолдау көрсету үшін әртүрлі жәрдемақылар қарастырған. Мәселен, баланың туылуына арналған біржолғы жәрдемақы 2025 жылы келесі мөлшерде: 1–3-балаларға – 38 МРП (149 416 теңге), ал төртінші және кейінгі балаларға – 63 МРП (247 716 теңге). Сонымен бірге, ана еңбек демалысында болған жағдайда тағайындалатын жүктілік-босану жәрдемақысы бар (ол орташа айлық табысына қарай есептеледі).

1,5 жасқа дейінгі бала күтімі үшін төленетін ай сайынғы жәрдемақы мөлшері де өсіп, 2025 жылы:

• бірінші балаға – 22 648 теңге (5,76 МРП),

• екінші балаға – 26 777 теңге (6,81 МРП),

• үшінші балаға – 30 866 теңге (7,85 МРП),

• төртінші және кейінгі балаға – 34 995 теңге (8,90 МРП).

Сонымен қатар, көпбалалы отбасыларға берілетін арнайы жәрдемақы да бар. Мысалы, 4 баласы бар отбасы – 63 030 тг, 5 бала – 78 797 тг, 6 бала – 94 565 тг, 7 бала – 110 332 тг алады, ал 8 және одан көп балалары болса, әр балаға 4 МРП (15 728 тг) төленеді. Осындай төлемдер 2024 жылмен салыстырғанда 6,5%-ға көбейтілген (2025 жылғы барлық жәрдемақылар индексатсияланған).

Толығырақ: Бала туу және оны күтуге арналған мемлекеттік жәрдемақылар

Төлем алу құқығы кімге беріледі

Жәрдемақыларды алу құқығы кең. Оған кіреді: Қазақстан азаматтары (елде тұрақты тіркеуде тұрған), сондай-ақ қандастар және шетелдіктер – егер олардың баласы Қазақстанда туған, асырап алынған немесе қамқорлыққа алынған болса. Яғни бала туған отбасының кез келген ата-анасы (әдетте анасы) өтініш бере алады. Сондай-ақ бала асырап алынған жағдайда жеңге (қамқоршы) мәртебесіндегі ата-анаға да осы төлемдер төленеді.

2025 жылғы төлемдер мөлшері және өткен жылмен салыстыру

• Бала туылуына берілетін біржолғы жәрдемақы: 1–3-балаларға – 38 МРП (149 416 тг), 4-баладан кейін – 63 МРП (247 716 тг).

• Жүктілік-жайылым жәрдемақысы (жалғыз ғана еңбек демалысындағы әйелдерге): орташа есеппен 1 668 261 теңге шамасында (жалақысына байланысты есептеледі).

• Бала күтімі бойынша ай сайынғы төлем (1,5 жасқа дейін): жоғарыда көрсетілгендей, бірінші балаға – 22 648 тг, екіншіге – 26 777 тг, үшіншіге – 30 866 тг, төртінші және кейінгі балаларға – 34 995 тг.

• Еңбекке жарамсыздықтан сақтандыру жүйесі аясындағы төлем: жұмыс істейтін ата-аналарға орташа айлық табысының 40%-ы мөлшерінде беріледі (жылдық орташа табысқа қарай есептеледі), орташа есеппен 92 522 тг айналасында.

• Көпбалалы отбасыларға арналған төлем: 4 балаға – 63 030 тг, 5 балаға – 78 797 тг, 6 балаға – 94 565 тг, 7 балаға – 110 332 тг, 8 және көп балада әрбірге – 15 728 тг.

Жалпы, 2025 жылы барлық осы жәрдемақылар айлық есептік көрсеткіштің өсуіне байланысты 6,5%-ға көбейген. Мысалы, 2024 жылы жүктілік-босану мен баланың тууына байланысты төлемдер біраз төмен болған, ал 2025 жылы индексатсия нәтижесінде ұлғайған.

Өтінішті қалай беру керек — eGov, ХҚКО, eOtinish, Kaspi және т.б. арқылы

Жәрдемақылар алу үшін өтініш берудің бірнеше жолы бар:

• ХҚКО (ЦОН) арқылы: Халыққа қызмет көрсету орталығына барып, электрондық кезек арқылы талон алып, қажетті құжаттармен өтініш тапсыруға болады.

• eGov порталы немесе мобильді қосымша арқылы: egov.kz сайтында барлық қажетті форма дайын тұр. Қолданушы Электрондық цифрлық қолтаңба (ЭЦҚ) немесе бір реттік SMS-пароль арқылы кіріп, өтініш толтыра алады.

• Kaspi.kz және басқа банктердің мобильді қосымшалары арқылы: Kaspi.kz-тегі «Мемлекеттік қызметтер» бөлімінде «Жәрдемақылар мен төлемдер» тармағын таңдап, «Балаға жәрдемақы» өтінішін беруге болады. Осы тәрізді мобильді банк қосымшалары арқылы да жұмыссыздық және көпбалалылыққа төленетін жәрдемақыларға өтініш жіберуге мүмкіндік бар.

• eOtinish порталы арқылы: Мемлекеттік органдарға ресми өтініш жіберетін портал (eotinish.kz) арқылы да тиісті органды таңдап, сұраныс жолдауға болады.

Барлық тәсіл бойынша өтініш берген кезде арнайы әлеуметтік шот ашылған болуы керек. Өйткені барлық мемлекеттік жәрдемақылар дәл осы шотқа аударылады. Қосымша құжаттар жинап әуре болудың қажеті жоқ: жүйе деректер қорынан қажетті ақпаратты өзі алады.

Төлем мерзімі және қаражат аудару тәртібі

• Жүктілік-босану жәрдемақысы: Жалақыны толықтай қоса алғанда, есептелуі жүктілік демалысы басталған сәттен басталады. Әдетте ол әйелдің жүктілік парағында көрсетілген алғашқы күннен бастап есептеледі және орташа табысына қарай төленеді. Өтінішті бір жыл ішінде беру керек, әйтпесе мерзімі өтіп кетуі мүмкін.

• Бала туылуына берілетін жәрдемақы мен бала күтімі бойынша төлемдер: Бала дүниеге келгеннен кейін 18 ай ішінде өтініш беру қажет (асырап алынған бала үшін сот шешімінің күшіне енген сәтінен бастап есептеледі). Мысалы, бала туылған күннен бастап 18 ай ішінде кез келген ата-ана бұларды рәсімдей алады.

• Көпбалалы және марапатталған аналарға төленетін жәрдемақылар: Бұл жағдайда төлем өтініш түскен мерзімнен бастап тағайындалады. Өтініш кешігіп берілсе де, бұрынғы үш жыл кезеңге дейін төлем алуға болады (3 жылға дейінгі кезеңді өтеуге өтемақы қарастырылады).

• Қаражат аудару тәртібі: Мемлекеттік жәрдемақылар тек тексерілген әлеуметтік шотқа автоматты түрде аударылады. Яғни, өтініш берген адамның бірде-бір қосымша құжатын тапсырмай-ақ, қажетті ақпарат базадан алынып, төлемдер тағайындалады.

Жиі қойылатын сұрақтар

Жұмыс істемейтін аналарға жәрдемақы беріле ме? Иә. Еңбек өтілі жоқ аналар да мемлекеттік жәрдемақыға құқылы. Олар бала туылғанда 38 МРП көлеміндегі біржолғы төлем алады. Сонымен қатар, баланы 1,5 жасқа дейін күтуге арналған ай сайынғы жәрдемақы алуға да құқылы: бірінші бала үшін – 22 648 тг, екінші бала үшін – 26 777 тг, үшінші бала үшін – 30 866 тг (4 және одан кейінгі балалар үшін 34 995 тг). (Ал жұмыс істейтін аналар жүктілік-босану демалысы кезінде орташа табысына байланысты есептелген біржолғы жәрдемақы алады.)

Әкелерге жәрдемақы беріле ме? Баланың тууына байланысты негізгі төлемдер әдетте ресми ата-анаға (көбіне анасына) тағайындалады. Алайда анасы болмаған жағдайда (мысалы, қайтыс болса немесе құқықтары шектелсе) немесе бала асырап алынған кезде төлем әкеге немесе заңды қамқоршыға беріледі. Сондықтан қамқоршы әке де осы жәрдемақыларға арыз бере алады (ресми ақпарат бойынша, анасы жоқ баланың күтіміне жауапты әке төлем ала алады).

Жәрдемақыны қалай алуға болады? Үстіміздегі жылы жәрдемақыларды тағайындау электронды түрде жүргізіледі: өтініш беруші egov порталынан, ХҚКО арқылы немесе Kaspi.kz сияқты мобильді қызметтерден өтініш беру арқылы жеңіл алады. Мысалы, Kaspi.kz-тің мобильді қосымшасы арқылы көпбалалы ата-аналар мен жұмыссыздар мемлекеттік жәрдемақыларға өтініш бере алады. Осылайша, азаматтар кезекте тұрмай-ақ үйден шықпай-ақ жәрдемақы рәсімдей алады. Әрбір өтініш әлеуметтік шотқа түсуін қамтамасыз ететіндіктен, ақшалар сол шотқа тікелей аударылады.

Қанша уақытта төленеді? Баланың тууына төленетін біржолғы жәрдемақы мен бала күтіміне арналған төлемдер баланың тууына қатысты талапқа сай мөлшерде тағайындалып, әлеуметтік шотқа сол мезетте аударылады. Мысалы, өтініш берілген соң балаға төленетін алғашқы біржолғы төлем және ай сайынғы төлем бірден тағайындалады. Ал көпбалалы отбасылар мен марапатталған аналар өтініш бергеннен кейін жәрдемақыларын алады (кейде өткен 3 жыл кезең үшін де өтемақы алынады).

Сондай-ақ оқыңыз: Көпбалалы отбасылар мен мүмкіндігі шектеулі баласы бар отбасыларға арналған мемлекеттік жәрдемақылар